Begin augustus maakten wij kennis met Ewoud von Dulmen Krumpelmann van Eneco. Tijdens ons gesprek wist hij zoveel te vertellen over de geschiedenis en toekomst van Eneco dat we hem gevraagd hebben het verhaal op te schrijven zodat we het met meer mensen kunnen delen:
Geschiedenis
In Utrecht ligt het eerste – en dus oudste – stadsverwarmingsnet van Nederland. Dat maakt Utrecht een van de pioniers op het gebied van duurzame energie. Al in 1923 is gestart met het leveren van warmte aan grote gebouwen door het toenmalige gemeentelijk energiebedrijf (P.E.G.U.S., het Provinciale en Gemeentelijk Utrechts Stroomleveringsbedrijf). De eerste klant was het voormalige Algemeen Ziekenhuis (later bekend als het Academische Ziekenhuis aan de Catharijnesingel. Hier was men op zoek naar een alternatief voor hun eigen warmteproductie met een kolengestookte ketel, omdat het gesleep met kolen over de ziekenzalen als onprettig werd ervaren.
De aanleg van de warmteleiding tussen Nicolaas Beetstraat en het ziekenhuis in 1923
Uiteindelijk is gekozen voor warmte uit de naastliggende elektriciteitscentrale aan de Nicolaas Beetsstraat, waar nu nog de hulpcentrale staat. Deze centrale werd in 1905 gebouwd en was een van de eerste grootschalige elektriciteitsproductie in Utrecht. Deze hulpcentrale had met de realisatie in 1926 van de Centrale Merwedekanaal capaciteit over waardoor uitbreiding van de warmtelevering op gang is gekomen.
Deze aansluiting op restwarmte zou de overlast door het transport van kolen en de roetneerslag van rokende schoorstenen van huizen enorm verminderen. Een paar jaar later werden ook de Nederlandse Spoorwegen (waaronder ‘de Inktpot’) gekoppeld aan het warmtenet. In 1930 werd ook het centrum van de stad aangesloten op het stadsverwarmingsnet (waaronder bijvoorbeeld het 'oudeliedenhuis' Oudaen aan de Oudegracht in 1932).
Krantenbericht jaren ’30 – aanleg leiding Catherijnesingel (bron: Het Utrechts Archief)
Rond 1920 was de groei van de elektriciteitsproductie dusdanig dat er een tekort ontstond. Vandaar dat PEGUS rond 1922 de centrale Merwedekanaal opleverde (Keulsekade 181). Deze centrale lag vanwege de toevoer van steenkool aan het kanaal en produceerde elektriciteit en ook weer warm water voor de stadsverwarming.
Centrale Merwedekanaal
In 1956 werd er uitgebreid naar de overkant van het kanaal met de realisatie van centrale Lage Weide (Atoomweg 6). Beide centrales zijn verbonden met een unieke tunnel onder het kanaal door, waar naast transportleidingen van stadsverwarming ook hoogspanningskabels doorheen lopen.
Tunnel onder Amsterdam Rijnkanaal
NU
Tegenwoordig wordt er op beide centrales elektriciteit geproduceerd en warm water ten behoeve van stadsverwarming. De steenkoolinstallaties zijn vervangen door duurzamere en efficiëntere gasgestookte eenheden. De stadsverwarming zorgt voor het warme water voor de verwarming en het warme tapwater van zo’n 50.000 woningen in de stad. Ook veel grote gebouwen zijn op het net aangesloten, zoals heel Hoog Catherijne.
Onder in beeld: centrale Merwedekanaal. Boven in beeld, aan de overkant van het Amsterdam-Rijnkanaal, centrale Lage Weide, met de (inmiddels inactieve) monumentale schoorsteen (150 meter hoog, hoogste punt van Utrecht) duidelijk zichtbaar.
Waar centrale Lage Weide vroeger nog plaats bood aan zo’n 1200 werknemers, is deze centrale tegenwoordig onbemand. De aansturing vindt plaats vanaf centrale Merwedekanaal, van waaruit de Regelwacht dag en nacht, 7 dagen in de week het warmtenet van de hele stad in de gaten houdt om te zorgen dat iedereen warm water heeft. Onze monteurs zijn dag en nacht op pad om eventuele verstoringen te verhelpen of te voorkomen; zowel in de centrales, als aan de transportleidingen van het warmtenet, als aan de binneninstallatie van de klant.
Centrale Lage Weide
Gebied stadsverwarming (rood) en (hulp)centrales en transportleidingen (groen)
Hoe werkt stadsverwarming?
Welkom in de Nieuwe Wereld
De wereld verandert snel, en de energiewereld al helemaal. We zitten in een energietransitie waarin overgang plaatsvind van centraal opgewekte energie, grotendeels met fossiele brandstoffen (bijvoorbeeld de kolencentrales), naar decentraal opgewekte energie met duurzame bronnen (bijvoorbeeld windmolens, zonnepanelen, warmtepompen).
Voor Eneco de grote uitdaging om deze transitie niet alleen te faciliteren, maar ook te versnellen. Onze missie ‘Duurzame energie voor iedereen’ proberen we waar te maken door samen met klanten slimme, duurzame energieoplossingen te bedenken en te implementeren.
Ook onze centrales in Utrecht veranderen. We kunnen dankzij het gebruik van moderne technieken met minder productieeenheden dezelfde hoeveelheid energie produceren. Grote delen van de centrales en de grond daaromheen zijn daardoor op dit moment onbenut.
Voor Centrale Lage Weide is het plan om daar een Energy Campus te ontwikkelen; een plek waar onderzoekers, klanten, scholen, universiteiten, startups, etc. een ecosysteem vormen en waar dagelijks gewerkt wordt aan de energiewereld van de toekomst.
Daarnaast wordt er hard gewerkt aan het ontwikkelen van andere duurzame warmtebronnen. Mogelijk zijn dit industriële klanten die zelf restwarmte over hebben van hun productieproces, een biomassa centrale en misschien wel geothermie. Ook wordt er gekeken naar zonthermische oplossingen, waarbij de zon direct het water verwarmt.
Voor centrale Merwedekanaal worden plannen gemaakt om het kantoorgedeelte te renoveren naar een toekomstbestendige werkruimte, waar we meer kunnen laten zien wat we doen en de klant een centralere rol speelt. Een deel van de lege kantoorruimte willen we verhuren aan Startups op het gebied van duurzame energie. Over een aantal weken zullen er open dagen plaatsvinden, waarbij we onze klanten uitnodigen en een rondleiding geven door de centrale.
Contact of vragen Ewoud von Dulmen Krumpelmann ewoud.vondulmenkrumpelmann@eneco.com